Korekta tekstu na przykładzie pracy doktorskiej z dziedziny nauk społecznych
W niniejszym artykule omówiono zakres korekty tekstu pracy doktorskiej z obszaru nauk społecznych.
Parametry tekstu poddanego korekcie
- Typ materiału podlegającego korekcie: rozprawa doktorska.
- Korekcie poddano: stronę tytułową, streszczenie w języku polskim, spis treści, wstęp, rozdziały, przypisy, bibliografię, aneksy, elementy graficzne (tabele i wykresy).
- Liczba zmian wprowadzonych w dokumencie: 5351.
Jaką pracę wykonał redaktor/korektor?
Zobacz galerię zawierającą zrzuty ekranu wybranych zmian. Opis ich zakresu znajduje się pod galerią.
Przykładowy zakres zmian:
- Poprawiono warstwę leksykalną i gramatyczną tekstu poprzez przeredagowanie niejasnych (niezrozumiałych) zdań.
- Zmieniono fragmenty tekstu napisane stylem swobodnym (nienaukowym) na styl naukowy.
- Dodano brakujące akapity, by rozdzielić poszczególne wątki narracji.
- Ujednolicono opis bibliograficzny przypisów, wprowadzając jeden standard edycyjny, oraz styl całej pracy. W wersji autorskiej styl wstępu znacznie odbiegał od stylu poszczególnych rozdziałów, co sugerowało brak samodzielności przy redagowaniu części zasadniczej tekstu lub nadmierne inspirowanie się literaturą.
- Wprowadzono odmianę nazwisk cytowanych w pracy badaczy.
- Poprawiono tytuły elementów graficznych, które w wersji autorskiej zapisano jako pytania (zaczerpnięte z ankiety) – wprowadzono formę oznajmującą zdań i równoważników zdań.
- Wyeliminowano powtórzenia słów.
- Poprawiono końcówki słów zgodnie z deklinacją oraz rodzajem gramatycznym (np. Kowalska i Nowak uznaje…, poprawnie: Kowalska i Nowak uznają…).
- Skrócono przypisy zawierające kolejne powołania na cytowaną już wcześniej w pracy publikację.
- Ujednolicono zapis wydawnictw (np. GWP, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne).
- Dywizy w tekście głównym zamieniono na półpauzy (tam, gdzie było to niezbędne i wskazane).
- Półpauzy w nazwiskach dwuczłonowych zamieniono na dywizy.
- Wskazano fragmenty wymagające opisania przypisami (np. brak odnośników w postaci przypisów do cytowanych w pracy badań).
- Poprawiono pisownię nazwisk badaczy cytowanych w pracy.
- Wstawiono brakujące znaki interpunkcyjne, w tym poprawiono ich zapis (np. wielokropek to osobny znak interpunkcyjny, którego nie wstawia się poprzez 3-krotne naciśnięcie klawisza kropki).
- Usunięto zbędne znaki interpunkcyjne.
- Znaleziono błędy w zapisie terminów (np. hiperowrażliwość sensoryczna, poprawnie: hiperwrażliwość sensoryczna).
- Wyeliminowano niezręczności językowe.
- Usunięto tzw. literówki.
- Skorygowano błędy w zapisie tytułów publikacji cytowanych w przypisach.
- Wskazano zdania pozbawione sensu – do samodzielnego przeredagowania przez Autora.
- Poprawiono terminologię stosowaną w pracy (np. nieprawidłowe położenie dziecka podczas porodu, poprawnie: nieprawidłowe ułożenie dziecka podczas porodu), w tym nacechowaną negatywnie, a nawet stygmatyzującą (np. w normalnym rozwoju dziecka, poprawnie: w typowym rozwoju dziecka).
- Usunięto niepoprawny zapis przypisów dolnych w tekście w postaci nagromadzenia odsyłaczy w indeksie górnym w tekście głównym.
- Usunięto przecinki po członach inicjalnych.
- Zwrócono uwagę na nieprawidłową kategoryzację pojęć, która wynika z braku znajomości definicji poszczególnych terminów (jest to efekt pisania na wyczucie, bez zastanowienia i głębszej refleksji).
- Oznaczono nieprawidłowe cytowanie (np. brak zgodności nazwiska cytowanego badacza w tekście głównym i w przypisie, zdublowane oznaczenie cytatu – kursywą i znacznikami cytatu).
- Dodano brakujące spacje (np. przed i po znaku równości), usunięto wielokrotne spacje, które mają duży wpływ na układ tekstu w wierszu, a tym samym jego przejrzystość.
- Zwrócono uwagę na brakujące elementy opisu bibliograficznego (np. rok wydania książki) czy zdublowane wydania w bibliografii.
Podsumowanie
Wyliczone wyżej zmiany odzwierciedlają jedynie wycinek zrealizowanej korekty tekstu. Jej zakres był o wiele szerszy. Żadna osoba ubiegająca się o stopień doktora nie powinna dopuścić, żeby jej pisemna praca naukowa zawierała błędy, a w szczególności fragmenty pozbawione sensu, stanowiące ciąg nielogicznie połączonych wyrazów. Recenzent czy czytelnicy oczekują od tego typu pracy naukowej zaawansowanego poziomu merytorycznego oraz językowego. Zastanawianie się nad logiką wypowiedzi w trakcie czytania jest niezwykle irytujące i może być przyczyną braku zainteresowania opracowaniem naukowym. Nawet jeżeli rozprawa prezentuje wysoki – wspomniany wyżej – poziom merytoryczny, ale jest niedopracowana w warstwie leksykalnej i gramatycznej, to obniża się jej wartość poznawcza. Na tym tle powstaje wiele innych problemów – przykładowo pojawia się pytanie, jak zacytować fragment rozprawy doktorskiej, który zawiera oczywiste błędy czy omyłki językowe.
Innymi częstymi błędami w rozprawach doktorskich, dostrzeganymi w trakcie korekty, są: obecność różnych stylów językowych (w tym obszarze zadaniem redaktora i korektora jest ujednolicenie wypowiedzi). W wymiarze praktycznym przejawia się to w tym, że np. poziom językowy wstępu znacznie odbiega od ujęcia językowego części teoretycznej (przygotowanej na podstawie kwerendy literatury), a rozdział metodologiczny (w części zawierającej opracowanie statystyczne wyników badań własnych) ewidentnie wskazuje na zredagowanie tych fragmentów pracy przez inną osobę – sugeruje to również nieporadna analiza parametrów statystycznych zestawionych w tabeli czy zaprezentowanych na wykresach. Co do zasady autor rozprawy doktorskiej powinien samodzielnie wykonać niezbędne obliczenia statystyczne, przygotować tabele i wykresy (posiłkując się odpowiednim programem), i dokonać analizy uzyskanych wyników. Jeżeli jednak Autor nie ma pojęcia na temat np. użytych do analizy zebranych wyników testów statystycznych, to nie wykona poprawnie analizy. Wiedza ta jest konieczna – nie tylko do napisania pracy doktorskiej, ale również w trakcie publicznej obrony doktoratu. Każda osoba aspirująca do stopnia naukowego doktora powinna pamiętać, że członkowie komisji doktorskiej i pozostali uczestnicy obrony mają prawo zadać jej pytania… również dotyczące wyżej wskazanych kwestii.
Osobny problem, który coraz częściej pojawia się w korygowanych rozprawach, stanowi użycie bota ChatGPT do wygenerowania dłuższych lub krótszych fragmentów tekstu. Zagadnienie to zostanie szerzej omówione w innym wpisie.